شرکت جهان شیمی

اسید فسفریک اسیدی معدنی با فرمول مولکولی H₃PO₄ است که بعد از اسید سولفوریک بیشترین تولید را دارد. اسید فسفریک به عنوان اسیدی ضعیفی می تواند در دو نوع خوراکی و صنعتی مورد استفاده باشد. کاربرد اسید فسفریک صنعتی بیشتر در تولید کودها، تولید مواد شوینده فسفاته و کاربرد نوع خوراکی آن در تولید نوشابه های گازدار است.

تولید اسید فسفریک

به روش تجاری با دو روش مرطوب، حرارتی و یا خشک می توانند اسید فسفریک تولید کنند. معمول ترین روش تولید اسید فسفریک به طریق مرطوب بوده و از واکنش بین سنگ فسفات و اسید سولفوریک به دست می آید. در این روش از خاک فسفات و اسید سولفوریکی که به عنوان ماده اولیه به کار برده شده است، اسید فسفریک، سولفات کلسیم (به عنوان گچ)، آب و گاز فلوئورید هیدروژن حاصل می شود.

در روش خشک یا حرارتی، در کوره الکتریکی مخلوط کنسانتره سنگ فسفات، کربن (کک) و کوارتز را ریخته و از انجام این واکنش، فسفر حاصل می شود. در اثر ترکیب فسفر تولید شده با اکسیژن هوا، پنتااکسید فسفر (P₂O₅) حاصل می شود. اکسید حاصل بعد از واکنش با آب به اسید فسفریک تبدیل می شود. کاربرد اسید فسفریک صنعتی تولید شده به روش خشک به دلیل داشتن درصد خلوص بالا، در ساخت مواد شیمیایی با درجه بالا، داروسازی، محصولات غذایی و ... است.

نکته ای که در مورد اسید فسفریک باید دانست این است که غلظت آن با درصد P₂O₅ موجود در آن بیان می شود.

کاربرد اسید فسفریک در صنایع غذایی

این ماده شیمیایی با تولید حجم فراوان و قیمت ارزانی که دارد در تولید غذاهای اسیدی برای دادن طعم تند به آن ها استفاده می شود. چون هزینه تولید این ماده ارزان است به همین دلیل بیشتراز طعم دهنده های دیگری مانند زنجبیل و اسید سیتریک به دست آمده از لیمو استفاده می شود. اما در کاربرد اسید فسفریک صنعتی نباید زیاده روی کرد چون برای افراد دارای سنگ کلیه خطرناک بوده و به دندان ها آسیب می زند.

کاربرد اسید فسفریک صنعتی در کشاورزی

در تولید انواع کودهای فسفاته مانند دی آمونیوم هیدروژن فسفات، سوپر فسفات تریپل و مونو آمونیوم دی هیدروژن فسفات از اسید فسفریک استفاده می شود. این کودها، خاک های زراعتی را از نظر میزان فسفات آن ها غنی کرده و رشد گیاهان را تسریع می کند. همچنین گیاهان آبزی نیز با غنی بودن آب از فسفات ها، بهتر رشد می کنند.

اما ضرری که در نتیجه استفاده بیش از حد کودهای فسفاته پیش می آید، تحریک رشد بیش از حد گیاهان و تلف شدن آن ها در نتیجه رشد در این شرایط مغزی خواهد بود. گیاهان تلف شده برای این که تجزیه شوند، اکسیژن آب را مصرف کرده و باعث کاهش سطح اکسیژن آب برای جانداران آبزی می شوند. به همین دلیل برای کاهش این مضرات، از کربنات ها به فسفات ها استفاده می شود.

کاربرد اسید فسفریک صنعتی در پزشکی

برای تمیزکردن و زبر کردن سطح دندان ها در دندان پزشکی و ارتودنسی، اسید فسفریک کاربرد دارد. در سنتز آسپرین نیز به جای اسید سولفوریک و اسید کلریدریک از اسید فسفریک استفاده می شود. چون دارای یون هیدروژن زیاد بوده و میزان آلودکگی آن نیز کمتر است. در درمان سنگ های کلیه از نمک اسید فسفریک، ارتو فسفات ها استفاده می شود.

کاربرد اسید فسفریک صنعتی در مواد پاک کننده

در تولید مواد تمیز کننده از اسید فسفریک برای نرم کردن آب استفاده می شود. اگر مواد نرم کننده در ترکیب مواد شوینده وجود نداشته و سختی آب از بین نرود، یون های کلسیم و منیزیمی که موجب سختی آب می شوند با صابون ترکیب شده و رسوباتی را ایجاد می کنند. این رسوبات باعث ایجاد لکه در هنگام شست و شوی لباس ها می شوند. بیشتر ترکیبات فسفری چون سدیم تری پلی فسفات در ترکیب مواد پاک کننده جامد به کار برده می شود.

از دیگر موارد کاربرد اسید فسفریک صنعتی می توان به از بین بردن زنگ های آهن از روی تجهیزات آهنی و فولادی اشاره کرد. در این هنگام آهن به فسفات های محلول در آب تبدیل شده و فسفات آهن سیاه را ایجاد می کند که خود مانع خوردگی می شود. در صنایع پتروشیمی به عنوان کاتالیزور، استفاده به عنوان آبرسان، در تولید شیشه، در پوشش آسفالت برای جلوگیری از نرم شدن آن در دمای بالا و ترک خوردن در دمای پایین و ... اسید فسفریک صنعتی کاربرد دارد.